Het geluid van The Mandalorian: de Star Wars-standaard
Steven Saftig
Global Head of Editorial
Het gekletter van lichtsabels. Het gebrul van een TIE Fighter. De ademhaling van Darth Vader. Al sinds A New Hope in 1977 in de bioscoop verscheen, is geluid een cruciaal element in het Star Wars-universum. Production sound mixer Shawn Holden en supervising sound editor Matthew Wood vertellen je hoe het geluidsteam achter The Mandalorian de unieke visie voor de serie van Jon Favreau verwezenlijkte én het kwaliteitsniveau behaalde dat je verwacht van de geliefde franchise. Ze onthullen ook wat erbij kwam kijken om de vertederende tegenspeler van The Mandalorian, The Child (die je ook kent als Baby Yoda), zijn stem te geven.
Om te beginnen: hoe zouden jullie je rol omschrijven aan iemand die niet bekend is met geluidsproductie?
Shawn Holden: Als production sound mixer ben je degene op de set die de dialogen en verschillende effecten opneemt. Mijn belangrijkste doel is het vastleggen van het spel van de acteurs en het maken van zo duidelijk mogelijke dialoogopnames. Ik neem ook verschillende effecten en geluiden op die moeten worden vastgelegd tijdens het maken van de filmopnames. Het marcheren van Stormtroopers, bijvoorbeeld, en alles wat het postproductie-team kan helpen bij het uitwerken van de effecten die wij ze geven. Het geeft ze ook een indruk van hoe het op de set klonk. Maar zoals ik al zei: mijn belangrijkste doel is om zo duidelijk mogelijke opnames van de dialogen maken. Om het spel van de acteurs op te nemen en vast te leggen.
Matthew Wood: Als supervising sound editor werk ik in postproductie. Ik begin al vrij vroeg in het project met het lezen van de scripts en het uitdenken van ideeën over wat zou kunnen werken voor de geluidseffecten; het creëren van dingen voor de futuristische sci-fi-wereld van Star Wars. Ik gebruik al het uitstekende werk en de briljante opnames van Shawn in de postproductie. Haar opnames vormen eigenlijk één element van wat we doen: zorgen dat jij als kijker het spel van de acteurs kunt horen. Onze personages moeten wel worden bewerkt, want je hebt acteurs die maskers dragen, verschillende aliens en dialecten. Dat zijn allemaal dingen die we aanpassen in de postproductie. En daarna voegen we alle geluidseffecten toe. We hebben een sound designer en bouwen samen het 'geluidsbeeld' van de serie op rond de opnames die we van Shawn krijgen. Op basis daarvan creëren we dan weer een coherent geluidsbeeld. Ik werk daarom samen met de showrunner en de regisseurs van de serie om ervoor te zorgen dat alle timings in het script en wat het verhaal aan emoties moet oproepen naar voren komen in de soundtrack. De volgende stap is dat al dat materiaal opnieuw wordt opgenomen en gemixt, zodat het klinkt zoals het zou moeten op je home entertainment-systeem.
Hoe verhoudt The Mandalorian zich qua geluid tot andere films en series in het Star Wars-universum?
Matthew Wood: Als geluidsteam is het ons doel het verhaal te vertellen dat de regisseur wil overbrengen. Wij zijn eigenlijk een tool in het arsenaal dat dat mogelijk maakt. Geluid heeft de mogelijkheid om een verhaal op een onbewuste en meer emotionele manier te vertellen. Dat is wat we altijd proberen te bereiken. Misschien zit het enige verschil 'm in het feit dat we willen dat alles enigszins bekend in de oren klinkt omdat dit een Star Wars-serie is. Als fan kun je een originele Star Wars-film, de animatieseries, The Mandalorian, of zelfs een Star Wars-game aanzetten en de kwaliteit zal altijd even hoog zijn.
Hoe bereid je je voor op het werken aan iets dat zo geliefd is?
Shawn Holden: Er wordt altijd een bepaald kwaliteitsniveau verwacht. Het gaat om Star Wars, en Star Wars is iconisch. Het heeft een ontzettend rijke historie. Veel van mijn voorbereidingswerk zat hem in het bekijken van de kostuums, welke personages animatronics (een soort robotische pop) zouden zijn, en hoe we eventueel van binnenin de helmen en maskers opnames zouden kunnen maken. Kortom: hoe zorgen we dat we daar oplossingen voor hebben? Als de opnamedag dan aanbreekt zijn we goed voorbereid op wat er eventueel komen gaat, zodat we altijd de benodigde heldere dialogen kunnen vastleggen. Ja, de druk was zeker hoog, omdat we wisten dat de kwaliteit van een dergelijk hoog niveau moest zijn. Dat was mijn grootste zorg, dus we deden zoveel mogelijk in de voorbereiding. Ik ben langsgegaan bij Legacy Effects (waar ze veel van het praktische werk aan de wezens en kostuums doen) om uit te zoeken hoe we batterijen in de kostuums van de acteurs konden plaatsen, waar we de microfoons konden verbergen en hoe we ze konden inbouwen. We hebben ook een complex communicatiesysteem ontworpen voor de acteurs die de maskers en helmen dragen, en in de oortelefoons van de animatronics - wij noemen ze 'earwigs' (oorpruiken) - zodat ze de andere acteurs duidelijk konden horen spreken. Voor de regisseur hebben we iets dat we de 'stem van God'-microfoon noemen. Daarmee kan hij de mensen die maskers en helmen dragen aanwijzingen geven via hun oortelefoons. We hebben ook speakers geïnstalleerd waarmee de regisseur of assistent-regisseur aanwijzingen kan geven aan de crew en cast. Er is heel veel voorbereidend werk dat moet worden verricht. Bij het eerste seizoen hadden we eerst niet door hoeveel we wel niet moesten doen voor we goed en wel aan de slag konden, maar het is ons allemaal gelukt.
Matthew, hoe zou jij het werken aan The Mandalorian vergelijken met de eerdere Star Wars-projecten waaraan je hebt deelgenomen?
Matthew Wood: De oorspronkelijke films maakten zo’n gigantische impact dat ik nooit had verwacht dat ik voor het bedrijf zou werken dat die dingen werkelijkheid maakte. Ergens voelt het nog steeds als een droom. De liefde voor Star Wars is altijd aanwezig. Waar ik telkens weer nieuwe energie van krijg bij onze projecten zijn de nieuwe regisseurs die eraan werken en de nieuwe stemmen. Inclusief Jon Favreau en wat hij heeft toegevoegd aan de serie. Verder ook het mogen werken met alle nieuwe film-editors en postproductie-teams die voor de eerste keer aan Star Wars werken. Je ziet echt hoe enthousiast ze zijn dat ze er deel van mogen uitmaken. Star Wars heeft nog steeds iets speciaals, dus het is mooi om die energie te voelen met mensen die hun beste voetje voor willen zetten, en iets willen doen dat deel zal uitmaken van de almaar groeiende legende. Ik probeer altijd nieuwe leden toe te voegen aan mijn team, zodat ik hun reactie kan zien en wat van de energie kan meepikken om die in de serie te verwerken. Dus dat is altijd nieuw en spannend. Maar we hebben geprobeerd dezelfde esthetiek aan te houden die George Lucas hanteerde toen ik als jonge jongen voor hem begon te werken. We opereren nog steeds vanuit de Skywalker Ranch en werken iedere dag op dezelfde locaties als bij de oorspronkelijke films, dus dat is ook heel inspirerend.
Met wat voor uitdagingen kregen jullie te maken tijdens het filmen?
Shawn Holden: In een van onze opnameomgevingen - die wij 'The Volume' noemen - wordt de cast omhuld en omringd door enorme ledschermen. Toen ik die ruimte de eerste keer binnenliep, stond ik letterlijk versteld. Het was intimiderend. De manier waarop de ruimte is opgebouwd brengt een aantal uitdagingen met zich mee vanwege de sterke resonantie die daar is. Maar we hebben daar een oplossing voor gevonden. We hebben de hulp ingeroepen van een akoesticus die een product heeft ontwikkeld dat ZR Acoustics heet. Dat zijn speciaal ontwikkelde schermen die het geluid niet absorberen of reflecteren. Ze vangen de lucht waardoor het geluid zich voortbeweegt op en laten die uiteen vallen. Zo dempten we de geluidsweerkaatsingen in The Volume. Zolang we de schermen maar op de juiste plek konden krijgen, werkten ze erg goed en was ons hachje gered. Het was best wel bijzonder, en uiteindelijk is het een van de dingen waar ik het meest trots op ben. Dat we ondanks de enorme uitdagingen die die ruimte opleverde nog steeds kraakheldere opnames wisten te maken.
Wat voor soort beslissingen hebben jullie genomen over hoe je deze specifieke serie zou benaderen?
Matthew Wood: Ik had al meer dan 10 jaar met Dave Filoni samengewerkt aan de animatieprojecten van Star Wars. Ik kende zijn geluidsesthetiek, en wilde er zeker van zijn dat onze crewleden mensen waren die eerder met hem hadden samengewerkt. Ik wilde er zeker van zijn dat we een ervaren Star Wars-crew hadden. Onze fantastische opname-mixers, Bonnie Wild en Stephan Urata, werken allebei al lang bij Skywalker. Hen wilde ik er zeker bij hebben, net als David Acord, onze supervising sound designer. Ik had al een paar keer samengewerkt met Jon Favreau als acteur, maar nog nooit als regisseur. Hij heeft zich Star Wars echt helemaal eigen gemaakt. En ik kon merken dat hij heel graag Skywalker Sound gebruikt zodat het klinkt als Star Wars. Hij is dol op geluid en heeft veel goede ideeën. Zijn uitgangspunt was dat hij alles realistisch wilde laten overkomen. Deels wilde hij bijna een documentaire-achtig gevoel creëren, en dat is nog een reden waarom we sterk afhankelijk zijn van het productiegeluid. We willen iets kunnen creëren. We gaan naar heel veel nieuwe werelden, zien veel nieuwe ruimteschepen en wezens, horen buitenaardse dialecten, en Star Wars is een van de kerncomponenten van de geluidsbeelden. Ik wilde daarom werken met een 'lean-en-mean'-team dat Star Wars al kende en zou kunnen doen wat Jon en Dave wilden. En dat binnen de planning die Productie ons had gegeven. Gelukkig hebben Jon Favreau en Dave Filoni allebei iets met geluid, dus we hebben heel gedetailleerd kunnen praten over wat er nodig is en wat er goed voelt als kunstenaar. Andere regisseurs zien geluid misschien meer als iets technisch en besteden er niet zoveel aandacht aan. Dan werk je eigenlijk in een soort vacuüm. Maar Jon en Dave zijn heel betrokken, en we doen veel playback- en spotsessies met ze. Dat is altijd leuk voor de crew.
Star Wars staat bekend om de iconische geluiden. Wat is het proces voor het creëren en vastleggen van die geluiden en wat voegen ze volgens jullie toe aan de serie?
Matthew Wood: Ik werk nu ongeveer 30 jaar bij Skywalker Sound en we hebben het geluk gehad dat we de geluidsbibliotheek van Star Wars zo goed als beperkt hebben kunnen houden tot Star Wars-projecten. Dus als je een TIE fighter hoort of een blaster van een Stormtrooper, zoiets iconisch, dan is het representatief voor onze serie. Het is niet alsof deze geluiden ergens anders zijn gebruikt en aan veel mensen zijn gegeven waardoor ze niet meer bijzonder voelen. Sommige geluiden werden meer dan 40 jaar geleden door mijn mentor Ben Burtt gecreëerd. George Lucas zag zichzelf in het begin ook als een geluidsman, dus hij stopte veel tijd en energie in geluid tijdens het postproductie-proces. Soms kregen we een jaar of langer om geluidsbibliotheken samen te stellen. Ik heb samen met Ben Burtt toezicht gehouden op alle Star Wars-prequels en we kregen maanden de tijd om een bibliotheek op te zetten met allerlei geluiden (van beesten tot wezens, machines, voertuigen en sferen) waarmee we geluidsbeelden konden bouwen die vergelijkbaar zijn met wat Ben in de jaren ‘70 en ‘80 maakte. Dat is een van de dingen die volgens mij uniek is hier bij Skywalker, en wat we voor The Mandalorian hebben doorgezet. Op eenzelfde manier heeft onze sound designer David Acord heel veel nieuw materiaal opgenomen en bijgedragen aan deze nieuwe serie.
Als je kijkt naar alle tijd en aandacht die je in de serie hebt gestopt, wat voor advies zou je dan geven aan een fan die het geluid van The Mandalorian zo optimaal mogelijk wil ervaren?
Matthew Wood: Naar mijn mening biedt een systeem met meerdere kanalen en een gescheiden uitvoer - zodat je de dialogen op het middenkanaal kunt zetten - de beste ervaring. Alles valt dan min of meer op zijn plek. Je hebt de dialogen in het midden en de muziek en geluidseffecten in het linker- en rechterkanaal (of de surround speakers als je die hebt). Dat is voor mij het belangrijkst. Als je de mogelijkheid hebt en je je zo'n soort systeem kunt veroorloven, dan moet je dat zeker doen.
Op welk werk aan de serie ben je het meest trots?
Shawn Holden: Waar ik het trotst op ben is dat ik duidelijke opnames heb kunnen maken van de dialogen in The Volume. Dat was echt niet eenvoudig, maar ik ben blij dat het gelukt is. Onze buitenset leverde ook veel uitdagingen op qua omgeving en akoestiek. Mijn hoofddoel is het vastleggen van de dialogen en het acteerspel. Dat vind ik heerlijk om te doen. Op die manier hoeven de acteurs hun scènes niet nog een keer over te doen omdat er een probleem was met het geluid. Ze hoeven die emoties niet nog eens op te roepen en zich opnieuw in te leven.
Kun je nog wat meer vertellen over het kijken naar The Mandalorian op Dolby Atmos? Hoe zou je die ervaring omschrijven?
Matthew Wood: Ik heb vanaf het begin op Dolby Atmos gewerkt, op verschillende manieren. Soms voegden we Atmos pas achteraf toe, maar bij The Mandalorian wisten we al vanaf het begin dat we het zouden gebruiken. Daarom konden we echt profiteren van die extra hoogte en verspreiding. We hebben direct in die omgeving gewerkt. Toen Jon Favreau werkte aan The Lion King in Playa Vista, hebben we eenAtmos-systeem voor hem ingericht dat een kopie was van onze mixruimte bij Skywalker Sound. Dat betekende dat we The Mandalorian konden mixen bij Skywalker en dan realtime aan hem konden laten horen in Playa. Dat was heerlijk. Ik bedoel, als je luistert naar geluid dat zo ongelooflijk getrouw wordt weergegeven. Iedereen genoot van dat proces.
Zijn er nog leuke wetenswaardigheden die je kunt vertellen over het geluidsproductieproces?
Matthew Wood: Ik heb een groep acteurs die ik gebruik voor wat we de Loop Group noemen. Dat zijn alle achtergrondspelers - aliens, Jawa's, Stormtroopers. Het is een groep acteurs die allemaal grote fans zijn van Star Wars, dus we proberen er altijd zoveel mogelijk kleine en grappige cameo's in te stoppen.
Leuk! Nog iets anders?
Matthew Wood: Onze sound designer David Acord heeft echt heel veel tijd gestopt in het maken van opnames van allerlei nieuwe voertuigen en machines om het geluidsbeeld te creëren dat je hoort. Hij heeft ook de hulp ingeroepen van zijn huisdieren en zelfs zijn eigen stem om een paar versies te maken van The Child die je hoort. Voor de dialogen van The Child hebben we het geluid gebruikt van een kinkajoe. Dat is een heel interessant beestje. Het is een zoogdier dat een prachtig soort trillend geluid produceert, en dat heeft hij opgenomen. We wilden dat The Child niet gewoon klonk als een baby (hij is natuurlijk 50 jaar oud) maar we wilden een non-verbale persoonlijkheid creëren. En dus moest Dave dat doen door samples te gebruiken. We gebruiken babysamples van een lid van ons beeldredactieteam samen met die dierengeluiden die Dave samenstelde. Dave is ook nog eens acteur, dus hij gebruikte ook zijn eigen stem om bepaalde dingen te maken. Al die verschillende componenten samen vormen de stem van The Child.
Matt, jij begon zo'n 30 jaar gelden bij Lucasfilm. Wat vind je nu het verrassendst aan het Star Wars-universum?
Matthew Wood: Ik vind het te gek dat George Lucas me als tiener heeft aangenomen. Ik had allerlei gekke ideeën over geluid en hoe je computers en niet-lineaire bewerking zou kunnen integreren. Hij steunde me echt en stond achter alle gekke dingen die ik deed. Hij zei niet: “Je kunt alleen maar dit doen, en dat is het, dit is wie je bent.” Hij stond altijd open voor nieuwe ideeën en experimenten. Daarom was het zo leuk om die prequels te doen als je kijkt naar alle verschillende technologieën die we gebruikten. En de fans zijn ook altijd superenthousiast. Ik vind het te gek dat er zoveel verschillende generaties fans zijn. Ik weet niet eens hoeveel het er nu zijn. Vier generaties? Maar mensen die Star Wars hebben gezien, kunnen het hun kinderen en kleinkinderen laten zien en iedereen heeft een mening over wat zijn of haar favoriete moment is. Ik heb aan veel verschillende genres van Star Wars gewerkt, dus ik heb van alle verschillende fanbelevingen wat meegekregen. Ik heb ook in een paar van de films meegespeeld, dus ik weet hoe het is om fans te ontmoeten en te zien hoe het mensen raakt. Ik vind het fantastisch dat mensen altijd over Star Wars praten en altijd een mening hebben. En, zoals ik eerder al zei, wat me echt betrokken houdt zijn alle nieuwe gezichten die erbij komen. Ik probeer zoveel mogelijk nieuwe mensen aan te nemen, zodat zij het kunnen zien en de kans krijgen eraan te werken. Ik heb geweldige kansen gekregen bij Lucasfilm en ik wil dat nu doorgeven aan jongere generaties.
