Wie je ook bent en waar je ook woont, 2020 is een jaar geweest dat is gekenmerkt door commotie en onzekerheid. Maar: het was niet alleen maar kommer en kwel. Nu het jaar bijna voorbij is, is het belangrijk om te vieren dat we ondanks alle uitdagingen veerkracht, creativiteit en optimisme hebben getoond.

Hoe voelen we ons als op oudejaarsavond de laatste minuten van het jaar wegtikken en we 2020 achter ons laten? Wat gebeurt er als al die gecompliceerde emoties ineens op komen borrelen? Het antwoord dat wetenschappelijke experts in een nieuw in Europa uitgevoerd onderzoek geven schetst een positiever en optimistischer beeld dan je wellicht zou verwachten, ondersteund door de collectieve energie en verbondenheid die muziek kan oproepen.

Onderzoek dat is uitgevoerd in opdracht van Sonos-teams in Europa laat zien dat de helft van alle volwassen Europeanen van plan is om het nieuwe jaar op de een of andere manier feestelijk in te luiden, variërend van 69% van de mensen in het feestverslaafde Denemarken, tot een iets minder enthousiaste 33% in het Verenigd Koninkrijk. 47% van de ondervraagden zegt dat het nu belangrijker is dan ooit om het nieuwe jaar te vieren na dit vreselijke jaar overleefd te hebben. Onder 18 tot 24-jarigen ligt dit percentage met 57% nog een stukje hoger.

In een jaar waarin onze sociale contacten zijn beperkt, is het nauwelijks verrassend te noemen dat we snakken naar menselijk contact. Terwijl driekwart van de mensen ons vertelt dat ze 2021 thuis zullen inluiden, blijven interessante gasten en een goede feestsfeer cruciaal in hun plannen voor oudejaarsavond.

Natuurlijk is waar we naar luisteren tijdens dat feestvieren net zo belangrijk. 68% van de mensen zegt dan ook dat muziek onlosmakelijk verbonden is met hun festiviteiten, waarbij meer dan de helft van mening is dat de juiste playlist een feestje kan maken of breken.

Popmuziek voert de boventoon op 62% van de playlists, vooral onder de ondervraagden in Oostenrijk en Denemarken. In Polen houden ze van dancemuziek, terwijl Italianen juist eerder kiezen voor hiphop. En als je in Frankrijk of Spanje het begin van het nieuwe jaar viert, luister je waarschijnlijk naar respectievelijk R&B of indie. De kieskeurige luisteraars in Oostenrijk hebben een voorliefde voor klassiek, terwijl 43% van de Nederlanders zegt in 2021 meer rustgevende muziek te gaan luisteren om te ontspannen.

Welke nummers we dan van plan zijn te spelen als de klok twaalf uur slaat? Het lijkt erop dat oude klassiekers favoriet zijn. 41% van de mensen kiest voor 'I want to break free' van Queen - wellicht omdat de tekst een weergave is van de druk waaronder we dit jaar allemaal hebben gestaan. Het net zo optimistische 'Happy New Year' van Abba en 'Freedom' van George Michael zijn de andere twee nummers in de top drie, gevolgd door opbeurende classics van U2, Ray Charles en Journey. De jongste binnenkomer op onze Oudejaarsavond-ranglijst is Ariana Grande met 'Thank U, Next’ - nog een nummer dat gaat over het accepteren van het verleden en het focussen op de positieve dingen des levens.

Interessant genoeg vindt bijna 50% van de mensen in Europa dat een goede playlist iemand aantrekkelijker kan maken, en meer dan een kwart geeft toe dat ze contact zoeken met iemand op een feestje op basis van dezelfde smaak in muziek. Cruciale informatie als je hoopt om met iemand onder de mistletoe te terecht te komen. Al kun je dat misschien beter in Polen of Spanje proberen, waar tweederde van de ondervraagden zegt dat iemand zoenen om middernacht belangrijk is. In Italië is amper een derde het daarmee eens. Hoezo romantisch…

Hoe geluid ons samenbrengt: ‘Verbonden zijn is alles.’

Maar het belang van muziek gaat verder dan feesten of zoenen. Professor Hauke Egermann, die onderzoek doet naar de psychologische effecten van muziek aan de Universiteit van York, stelt dat muziek een cruciaal sociaal hulpmiddel was bij het weerstaan van alle uitdagingen waar 2020 ons voor heeft gesteld.

“Muziek creëert ervaringen die passen bij de huidige situatie, maar tegelijkertijd gekoppeld zijn aan eerdere ervaringen en onze beleving van tijden die we nu misschien missen. Tijdens de eerste lockdown afgelopen voorjaar, hebben we onderzoek gedaan naar hoe luisteren naar nostalgische muziek wordt geassocieerd met beter welzijn: met muziek als hulpmiddel voelen mensen zich goed en kunnen ze hun situatie beter aan, zo bleek.”

De resultaten van ons onderzoek laten hetzelfde beeld zien; vier van de vijf mensen zijn het ermee eens dat muziek je vrolijker maakt. Hoe dat precies gebeurt verschilt per land. Zo is 49% van de Polen van plan in 2021 naar meer positieve nummers te luisteren, terwijl voor 36% van de Spanjaarden zingen met vrienden een belangrijk rol speelt in hun plezier.

Voor Harry Gay en zijn huisgenoten vormde de druk van de lockdown de inspiratie voor nieuwe digitale vormen van muzikale verbinding. Iedere vrijdagavond streamen ze live de online nachtclub Queer House Party vanuit hun appartement in Londen, met als doel de LGBTQ+-gemeenschap een gevoel van solidariteit en ontspanning te bieden.

“Muziek geeft ons het heel basale menselijke gevoel van gewoon … er zijn”, legt hij uit. “Gewoon zorgeloos dansen, luisteren naar dezelfde muziek. Dezelfde ervaringen én herinneringen delen. Als je een nummer speelt waarvan je weet dat iedereen het te gek vindt, dan zie je ineens 50 mensen op je laptopscherm uit hun dak gaan. Het is net alsof ze samen dansen. Iedereen voelt zich gewoon meer verbonden,

en vooral voor de LGBT!Q+-gemeenschap is verbonden zijn alles. Het is zo belangrijk om jezelf te herkennen in anderen en omringd te worden door mensen die net zo denken als jij. Ik denk dat je met die feesten en muziek echt het gevoel van erbij horen weer kunt opbouwen.”

2020, een jaar van verstoring

Dat er in een jaar als 2020 behoefte is aan een collectieve beleving zal niemand verrassen. Athina Karatzogianni doet onderzoek naar de sociale impact van technologische transformaties en omschrijft de afgelopen 12 maanden met één woord: verstoring. “Dit jaar heeft gezorgd voor een verstoring in de manier waarop we leven, anderen zien en hoe we bestaan op deze wereld. Maar ook in hoe we omgaan met anderen, hoe we onszelf vermaken, hoe we werken of relaties vormen met onze familie en vrienden.”

Athina plaatst dat algemene gevoel van verstoring - en de impact van COVID-19 - parallel aan de golven van politieke protesten die dit jaar overal ter wereld te zien zijn geweest. Van mensen die protesteren tegen mondkapjes tot het milieuactivisme van Extinction Rebellion en Black Lives Matter-demonstranten die systematisch racisme aan de kaak stellen. “Met al die burgerlijke ongehoorzaamheid en acties is men zich gaan afvragen hoe burgerschap werkt. Daardoor zijn er overal discussies ontstaan over wat het nou eigenlijk betekent om een goede burger te zijn.”

Ook hier speelt muziek een heel belangrijke rol; het wijst ons een weg vooruit omdat het een essentiële rol speelt in onze rituelen en feesten.

“Het zit in de menselijke aard om herinneringen te produceren rondom belangrijke momenten. Als elke dag hetzelfde is verdwijnt de prikkel om naar de volgende gebeurtenis toe te leven. Een deel van de menselijke beleving draait om jezelf belonen en het vieren van successen”, legt Athina uit. “Ik denk dat het tijdens oud en nieuw vooral zal draaien om het overleven van dit vreemde jaar. Grotere feesten, concerten en dingen die we vroeger hadden zullen er ditmaal niet zijn,

maar muziek zal in alle waarschijnlijkheid een nóg belangrijker element worden dan voorheen.”

Bella DePaulo, sociaal psycholoog aan de Universiteit van Californië en auteur van How We Live Now, ziet in haar onderzoek dat de grote verstoringen van 2020 een nóg diepere emotionele impact hebben wanneer ons persoonlijk leven ontregeld is.

“Dit jaar heeft de manier waarop we communiceren voor een deel in de war geschopt. Zo blijven prille relaties steken, en raken andere relaties verstoord door dingen die eerder nooit een punt waren."

DePaulo ziet gelukkig ook redenen tot optimisme: “Er zijn ook veel goede, verrassende dingen gebeurd. Veel mensen zeggen dat ze een nauwere band met hun familie hebben ontwikkeld, bijvoorbeeld omdat ze elkaar regelmatiger zien en spreken via Zoom.”

Waarom geluid (en de kwaliteit ervan) dit jaar persoonlijker is geworden

Het concept ‘thuis’ wordt herhaaldelijk genoemd in het werk van DePaulo en andere experts. In een jaar waarin velen van ons maandenlang vanuit huis hebben gewerkt, wordt het steeds belangrijker dat we ons goed voelen in onze huiselijke omgeving en dat die ons energie geeft. Het vinden van de juiste muziek speelt daar een belangrijke rol in, zegt ze.

“Als je veel alleen werkt, kun je dingen doen die niet mogelijk waren in een gedeelde kantoorruimte. Denk bijvoorbeeld aan het (hardop) afspelen van de muziek waar je het meest van houdt. Je kunt echt een fijne omgeving creëren in elke zin van het woord. Niet alleen visueel, maar ook als het gaat om geluid.”

Professor Hauke Egermann denkt ook dat geluid een steeds fundamenteler onderdeel wordt van hoe we ons thuis zien, en daardoor ook onszelf. Hij zegt dat er dit jaar een verschuiving heeft plaatsgevonden in hoe we luisteren: “De algehele functionaliteit van muziek is veranderd in 2020. Als je terugdenkt aan de gebruikelijke situaties waarin we naar muziek luisteren, dan zijn sommige niet echt meer van toepassing: onderweg naar het werk of naar huis, sociaal luisteren met grotere groepen op feestjes. Tegenwoordig gaat het dus om een andere, persoonlijkere manier van luisteren.”

Dat blijkt ook uit ons onderzoek in Europa: 89% van de mensen zegt dat ze liever thuis naar muziek luisteren dan in een club. 45% van de 18 tot 24-jarigen gaf aan dat het hen niet kan schelen of hun buren last van ze hebben als ze thuis moeten blijven, wat suggereert dat in de vroege uurtjes van 2021 mogelijk niet alleen de nieuwste clubbeats te horen zullen zijn, maar ook een aantal klachten over geluidsoverlast.

Als hoe we luisteren belangrijker wordt, dan geldt dat ook voor het apparaat waarnaar we luisteren. 52% van de respondenten geeft aan dat ze geluidskwaliteit belangrijk vinden. “Muziek maakt nu nog veel meer een deel uit van ons dagelijks leven”, zegt DePaulo. “Dus als het mogelijk is, is het de moeite waard om te investeren in een betere kwaliteitsbeleving. Want het is niet alleen iets dat je probeert in te passen op weg naar kantoor en terug - het is er de hele tijd. Het is je huis.”

En deze thema's blijven belangrijk in 2021. Terwijl ons onderzoek aangeeft dat eenderde van de Europeanen van plan is om minder geld uit te geven dan in het verleden, zijn ze nog steeds optimistisch dat ze in het komende jaar gezonder en gelukkiger zullen zijn. Net iets meer dan de helft is van plan om te luisteren naar muziek die meer ontspant. Een vergelijkbaar aantal noemt thuis mensen entertainen (met muziek natuurlijk) als een prioriteit voor aankomend jaar.

Gelukkig trekt één berucht aspect van ieder goed huisfeest zich niets aan van alle veranderingen van 2020: 46% van de mensen geeft aan dat ze ook de volgende keer eerder met een goed gesprek in de keuken denken te eindigen, dan dansend in de woonkamer. Zelfs in een jaar dat gekenmerkt wordt door instabiliteit en onzekerheid blijken sommige dingen nooit te veranderen.